Türkiye Daha “Nemli ve Bunaltıcı“ Yazlar Yaşıyor: Halk Sağlığı Tehlikede
İklim değişikliğinden dünya ortalamasına kıyasla daha hızlı etkilenen Akdeniz’de sıcaklık aşırılıkları artıyor. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi’nden Doç. Dr. Doğukan Doğu Yavaşlı’nın yeni araştırmasına göre, 1950’den bu yana hem kavurucu sıcak günlerin hem de bunaltıcı gecelerin sayısı ve şiddeti belirgin şekilde yükseldi. Türkiye’nin de içinde olduğu Doğu Akdeniz’de yazlar artık daha ‘‘nemli ve bunaltıcı’’ geçiyor. Gece boyunca süren yüksek sıcaklıklar, özellikle yaşlılar, çocuklar ve kronik hastalar için ciddi sağlık riski yaratıyor. Araştırma, Türkiye’de kentsel yeşil alanların artırılması ve serinleme merkezlerinin kurulması gibi uyum önlemlerinin acilen hayata geçirilmesi gerektiğini vurguluyor.
YAZI: Doç. Dr. Doğukan Doğu Yavaşlı
1950-2024 dönemini inceleyen yeni bir araştırma, Akdeniz Havzası’nın iklim değişikliğinin etkisiyle giderek daha aşırı sıcaklılara maruz kaldığını ortaya koyuyor. Türkiye’nin de içinde yer aldığı Doğu Akdeniz’de ısı stresi, artan nem oranından kaynaklanırken, Batı Akdeniz’de ise ‘‘kuru sıcak’’ dalgaları öne çıkıyor. Orta Doğu’nun iç kesimleri, Kuzey Afrika çölleri ve güneydoğu Akdeniz’de artık yılda ortalama en az 41 gün boyunca sıcaklıklar 41°C ve üzerinde seyrediyor.
Araştırma, yükselen deniz suyu sıcaklıkları ve artan buharlaşmanın Türkiye’de yazları daha ‘‘nemli ve bunaltıcı’’ hale getireceğini gösteriyor. Geceleri de yüksek kalan sıcaklıklar, vücudun dinlenmesine izin vermeyerek özellikle yaşlılar, çocuklar ve kronik hastalar için ciddi sağlık riski yaratıyor.
En Sıcak Bölgeler “Yılda En Az 41 Gün 41°C”
Akdeniz Havzası, iklim değişikliğinin etkisiyle giderek artan aşırı sıcaklık olaylarıyla karşı karşıya kalıyor. 1950’den 2024’e uzanan bir dönemi kapsayan ve Theoretical and Applied Climatology dergisinde yayınlanan yeni bir araştırma, sıcaklık aşırılıklarının hem sıklığının hem de şiddetinin ciddi şekilde yükseldiğini ortaya koyuyor.
Çalışmanın uzun dönemli ortalamaları, Akdeniz’in ısı haritasını çiziyor ve bölgenin iklim değişikliğine karşı ne kadar hassas olduğunu gözler önüne seriyor. Çalışmaya göre Orta Doğu’nun iç kesimlerinde, Kuzey Afrika’daki çöl bölgelerinde ve güneydoğu Akdeniz’de sıcaklıklar, yılda ortalama en az 41 gün boyunca 41°C ve üzerinde sıcaklıklar yaşanıyor. Türkiye’de ise Ege Bölgesi’nin kıyı kesimlerinde, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde sıcaklıklar en az 30 gün boyunca 30°C’yi geçiyor. Bu değerler, her geçen yıl artıyor.
Doğu Akdeniz’de Gelecek Daha “Nemli ve Bunaltıcı”
Son 74 yıldaki eğilimleri ortaya koyan trend analizi ise Akdeniz’in farklı bölgelerinin farklı türde ısı stresleriyle karşı karşıya olduğunu gösteriyor.
Özellikle günlük maksimum sıcaklıklardaki en güçlü artışlar Batı Akdeniz (İber Yarımadası ve Kuzeybatı Afrika) bölgesinde gözleniyor. Bölge giderek daha sık ve daha yoğun ‘‘kuru sıcak’’ hava dalgalarına maruz kalıyor.
Türkiye’nin de içinde yer aldığı, ayrıca Kıbrıs ve Levant’ı kapsayan Doğu Akdeniz’de ise ısı stresi, sıcaklıklardan ziyade nem oranındaki artışla ilgili. Yükselen deniz suyu sıcaklıkları ve artan buharlaşma nedeniyle havadaki nem oranının yükselmesi, ısı stresini tetikliyor. Kısacası Doğu Akdeniz, daha ‘‘nemli ve bunaltıcı’’ bir geleceğe doğru ilerliyor.
Gece Serinliğinin Yok Olması Önemli bir Sağlık Riski
Yüksek gece sıcaklıkları da gündüz yaşanan kavurucu sıcaklar kadar büyük bir sağlık riski oluşturuyor. Sıcaklıkların geceleri de yüksek olması, vücudun kendini soğutmasına ve dinlenmesine izin vermiyor.
Çalışma, Akdeniz genelinde hem sıcaklığa hem de neme dayalı önemli artışlar olduğunu saptadı. Geceleri serinleme imkanının azalması, özellikle yaşlılar, çocuklar ve kronik hastalığı olanlar için ciddi sağlık riskleri taşıyor. Bu riskler, kentlerdeki bina ve yolların güneşten gelen ısıyı emip geri yaymasına ve böylelikle şehirlerin kırsal alanlara kıyasla daha sıcak olmasına neden olan ‘‘ısı adası’’ etkisiyle birlikte daha da katlanıyor. Uzun süren yüksek minimum sıcaklıklar, vücudun gün içi ısı yükünü atamamasına yol açıyor. 2022 yılında yaşanan ve onbinlerce cana mal olan Avrupa sıcak dalgası, gece serinliğinin önemini gösterdi.
Yeşil Alanlar Artırılmalı, Serinleme Merkezleri Kurulmalı
Çalışmanın bulguları, Akdeniz bölgesinde iklim değişikliğine uyum için etkili adımlar atılmasının aciliyetini gösteriyor. Isı stresinin bölgesel olarak farklılık göstermesi ise standart çözümlerin yetersiz kalacağını açıkça ortaya koyuyor.
Batı Akdeniz için su kaynaklarının yönetimi ve kuraklığa dayanıklı tarım gibi ‘‘kuru sıcaklara’’ yönelik stratejiler öncelik kazanıyor.
Doğu Akdeniz’de ise halk sağlığı sistemlerinin, nemin ağırlaştığı koşullara göre hazırlanması gerekiyor. Kentlerde yeşil alanların artırılması ve serinleme merkezleri kurulması, ‘‘nemli sıcaklıklara’’ uyum sağlanabilmesi için hayati önemde.
Akdeniz’in geleceğini korumak, bilimsel kanıtlara dayalı, proaktif ve bölgeye özel uyum politikaları geliştirmekten geçiyor.