Avrupa elektrik piyasasında yeni dönem: 15 dakikalık işlem birimi ile yenilenebilir enerji entegrasyonu güçlenecek

Avrupa elektrik piyasasında önemli bir yapısal değişiklik 1 Ekim 2025 itibarıyla yürürlüğe giriyor. Gün-öncesi (day-ahead) ticarette saatlik işlem birimi terk edilerek 15 dakikalık zaman dilimlerinde fiyatlandırma uygulanacak. Bu dönüşüm, yenilenebilir enerji kaynaklarının dalgalı üretim yapısına uyum sağlamak ve piyasa esnekliğini artırmak amacıyla tasarlanıyor.

24 saat yerine 96 fiyat dönemi

Mevcut sistemde gün-öncesi piyasada elektrik arz ve talebi 24 saatlik dilimler üzerinden fiyatlandırılıyordu. Yeni sistemle birlikte her gün 96 ayrı fiyat periyodu oluşacak. Bu sayede piyasa, arz ve talepteki değişimleri daha hassas şekilde yansıtacak ve elektrik fiyatlarının gün içindeki seyrini daha doğru ortaya koyacak. EPEX SPOT’un açıklamasına göre, 15 dakikalık işlem birimi yalnızca gün-öncesi değil, gün-içi (intraday) piyasalarında da yaygınlaştırılıyor. Fransa, Norveç ve Polonya gibi ülkelerde halihazırda intraday piyasasında 15 dakikalık sözleşmeler işlem görüyor. Böylece hem sürekli (continuous) hem de açık artırma (auction) modlarında daha ince zaman dilimlerinde ticaret yapılabiliyor.

Yenilenebilir enerjiye uyum ve esneklik

Enerji tedarikçileri bu düzenlemeyi, rüzgâr ve güneş enerjisinin değişken yapısına daha uygun bir piyasa yapısı olarak değerlendiriyor. Vattenfall temsilcileri, 15 dakikalık ürünlerin esneklik kaynaklarını, enerji depolama sistemlerini ve talep tarafı katılımını daha etkin şekilde devreye alacağını belirtiyor. 1Komma5° şirketi ise gün içi fiyat farklarının daha görünür hale geleceğini ve bu sayede ticaret sistemleri ile tahmin modellerinin gelişeceğini vurguluyor.

Piyasa eşleştirmesinde yeni yaklaşım

EPEX SPOT’un verilerine göre, 15 dakikalık zaman birimi aynı zamanda piyasa eşleştirmesi (market coupling) süreçlerinde de kullanılacak. Farklı zaman birimlerine (60, 30, 15 dakika) sahip tekliflerin birbirine karşılık bulabilmesini sağlayan Cross-Product Matching mekanizması sayesinde piyasa katılımcıları farklı çözünürlükte ürünlerle işlem yapabilecek. Böylece, piyasa dengeleme fiyatı (clearing price) artık 15 dakikalık çözünürlükte hesaplanıp yayınlanacak. Geleneksel saatlik fiyat endeksi ise, ilgili 15 dakikalık fiyatların aritmetik ortalaması olarak duyurulmaya devam edecek.

Tüketiciye ve piyasaya etkileri

Esneklik artışı: Talep tarafı katılımı ve akıllı şebeke uygulamaları güçlenecek.

Fiyat verimliliği: Saatlik sistemde yaşanan keskin fiyat hareketleri azalacak.

Teknolojik gereklilikler: Akıllı sayaçlar, dinamik tarifeler ve gelişmiş tahmin sistemleri olmadan yeni yapının tam potansiyeline ulaşılamayacağı vurgulanıyor.

Avrupa’nın elektrik piyasasında saatlik işlemden 15 dakikalık periyotlara geçişi, yenilenebilir enerji entegrasyonunu kolaylaştırmayı, piyasa verimliliğini artırmayı ve tüketicileri daha düşük maliyetli zamanlarda enerji kullanmaya yönlendirmeyi hedefliyor. Uzmanlara göre bu adım, Avrupa enerji piyasalarında esneklik temelli yeni bir dönemin başlangıcı niteliğinde.