Amerika’nın gıda ambarında ‘nadas’ alarmı

Başak Nur GÖKÇAM

Küresel tarım arazisi öl­çeği hesaplamaları­na göre 2022 itibarıy­la dünya tarım arazisi yaklaşık 4,78 milyar hektar olarak belir­tiliyor. Bu miktar, toplam ka­ra alanının yaklaşık yüzde 36- 38’ine denk geliyor. Yine ya­pılan ölçümlere göre bunun içinde 1.57 milyar hektar ta­hıl-baklagil gibi ürünlerle eki­liyken, geri kalan 3,21 milyar hektarlık alan ise mera, çayır ve kalıcı ekili alanlardan oluşu­yor. Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) 2001-2022 verilerinin analizine göre; 2022 itibarıyla 1,085 milyar hektar, geçici ekili alan içinde kalırken, bu alanın tümünün ise ekili ürünlere ay­rılmadığı, bir kısmının nadasa bırakıldığı tahmin ediliyor.

Tarım arazilerinin yakıla­rak,1 yıl ya da daha uzun süre boş bırakılmasını ifade eden nadas uygulamasının zararla­rı ise saymakla bitmez. Topra­ğı çıplak bırakarak rüzgâr ve su erezyonuna karşı savunmasız hale getiren nadas, bunun yanı sıra toprağın verimli üst taba­kasının tarımsal üretkenliğinin de düşmesine neden oluyor. Ay­rıca özellikle kurak ve yarı ku­rak bölgelerde toz fırtınalarına da neden oluyor.

Yılda ortalama 1 milyon dönüm ekilmiyor

Kaliforniya UC Merced Üni­versitesi profesörleri Adeye­mi Adebiyi ve John Abatzoglou tarafından yapılan ve Commu­nications Earth and Environ­ment dergisinde yayımlanan yeni bir araştırmaya göre Orta Vadi’nin Kaliforni­ya’daki nadasa bırakı­lan arazilerin yaklaşık yüzde 77’sini oluş­turduğu ve büyük antropojenik veya insan kaynaklı toz olaylarının yaklaşık yüz­de 88’iyle ilişkili olduğu ortaya konuldu. Bu; Kaliforniya’da her yıl orta­lama 1 milyon dönümden faz­la boş tarım arazisinin, milyon­larca sakinin sağlığını olumsuz etkilemesi anlamına geliyor. Ayrıca Amerika’nın gıda am­barı olarak bilinen Kaliforni­ya’nın tarım ekonomisindeki geleceğini de sarsıyor.

Çalışmaya ilişkin konuşan UC Merced Mühendislik Fa­kültesi Karmaşık Sistemler Yö­netimi Bölümü’ndeki klima­tolog Prof. John Abatzoglou, “Boşta kalan tarım arazileri ve toz özellikle buğday, mısır ve pamuk gibi yıllık ürünlerin tarımsal uygulamalar veya su ve ekonomik kararların bir kombinasyonu ola­rak nadasa bırakıldığı Kern, Fresno ve Kings ilçelerinde yoğun­laşıyor. Tarlalar ekilmediğinde, rüzgâr erozyo­nu toz yarata­bilir” dedi.

Toz etkisi tahminleri değişebilir

Çalışma ile araştırmacıların tozun çok çeşitli endişeler ve zorluklar üzerindeki etkilerini daha iyi anlamalarına yardımcı olması bekleniyor. Çalışmayı değerlendiren Kaliforniya UC Merced Üniversitesi profesörü Adeyemi Adebiyi, “Tarımsal kaynaklı antropojenik tozun muhtemelen hangi unsurdan kaynaklandığını daha iyi anlamak, ülkenin ve dünyanın diğer bölgelerindeki tozun genel etkilerini daha iyi temsil etmemize yardımcı olabilir. Gelecekte tozun iklim ve sağlık üzerindeki etkilerinin simülasyonunda en büyük bilinmezliklerden biri, antropojenik tozun nasıl değişebileceğidir. Çalışmamız, nadasa bırakılmış veya boş bırakılmış tarım arazilerinin baskın bir etken olduğunu gösterdiğinden, bu, genel toz etkisini nasıl tahmin ettiğimizi değiştirebilir” diye konuştu.

Çiftçilere, tozu azaltan bitki örtüleri önerisi

Araştırmacılar tozun iklim üzerindeki etkilerini tam olarak anlamasalar da, toz Sierra Nevada kar örtüsüne çöktüğünde karı koyulaştırdığını ve yılın normalden daha erken erimesini teşvik ettiğini biliyorlar. Bu, eyaletteki insanlar için kritik su kaynaklarını etkiliyor. Araştırmacılar, çiftçilere toprak sağlığını artıran ve tozu azaltan örtü bitkilerini veya toprak örtülerini değerlendirmelerini önerdi. Yaygın toz olaylarının genellikle kuvvetli rüzgârlar veya fırtınalar gibi hava koşulları tarafından yönlendirildiği ancak toprak kuru ve rahatsız edildiğinde tozun daha olası hale geldiğini belirten Abatzoglou, “Toz oluşumunda insan ikinci kaynaktır. İnşaat ve çiftçilik de dahil olmak üzere insan faaliyetleri yerel tozu büyük ölçüde yönlendirir” dedi.

En çok savunmasız grupları etkiliyor

Nadas kaynaklı oluşan tozun, ciddi solunum yolu rahatsızlıklarına veya ölüme neden olan kimyasal patojenlerle karışabileceğini söyleyen Abatzoglou, “Örneğin, bir mantarın neden olduğu vadi ateşi yayılmak için toza güvenir. Partikül madde ayrıca çeşitli bunama biçimleri, kardiyovasküler sorunlar, KOAH, astım ve belki de şaşırtıcı bir şekilde daha uzun ve daha ağrılı adet döngüleriyle ilişkilendirilmiştir.

Savunmasız gruplar (yaşlı, çocuk, kronik hastalığı olan, hamile) bu sağlık etkilerini orantısız bir şekilde yaşarlar” diye ekledi. Toz fırtınalarının ayrıca verimli üst toprağın kaybı ve havadaki parçacıkların ekinleri aşındırması nedeniyle tarımsal üretkenliği de azaltabileceği belirtildi. Bu, eyaletin Amerika Birleşik Devletleri’ndeki önde gelen tarımsal üretici rolü göz önüne alındığında özellikle kritik olarak vurgulanırken, nadasın önemli ölçüde etkili olduğu toz fırtınalarının diğer bir tehlikesi ise görüş mesafesinin azalması sonucu yaşanan trafik kazaları olduğu ifade edildi.